Kiểm tra báo cáo tài chính chính xác: Hướng dẫn chi tiết A-Z

Kiểm tra báo cáo tài chính không chỉ là rà soát số liệu mà còn là bước đảm bảo tính minh bạch và chính xác cho doanh nghiệp. Bạn đã biết cách làm đúng chuẩn, hợp luật và tiết kiệm thời gian chưa? Hướng dẫn chi tiết dưới đây sẽ giúp bạn thực hiện dễ dàng!

I. Tại sao việc kiểm tra báo cáo tài chính là BẮT BUỘC và SỐNG CÒN với doanh nghiệp?

Kiểm tra báo cáo tài chính không chỉ là một nhiệm vụ bắt buộc theo luật, mà còn là yếu tố sống còn trong quá trình quản trị và phát triển doanh nghiệp. Dưới đây là 3 lý do không thể bỏ qua:

1. Đảm bảo tuân thủ pháp luật và tránh rủi ro bị xử phạt

Các quy định kế toán hiện hành như:

• Thông tư 200/2014/TT-BTC dành cho doanh nghiệp lớn

• Thông tư 133/2016/TT-BTC dành cho doanh nghiệp vừa và nhỏ

… đều yêu cầu doanh nghiệp lập và kiểm tra báo cáo tài chính đúng chuẩn. Việc rà soát kịp thời giúp:

• Phát hiện sai sót trong hạch toán, ghi nhận doanh thu, chi phí

• Tránh bị truy thu thuế, phạt hành chính từ cơ quan kiểm tra

• Đáp ứng yêu cầu kiểm toán nội bộ và kiểm toán độc lập (nếu có)

2. Nền tảng cho quyết định kinh doanh chiến lược

Một báo cáo tài chính chính xác giúp nhà quản lý:

• Phân tích khả năng sinh lời, hiệu quả vận hành

• Đưa ra quyết định mở rộng sản xuất, đầu tư hay tiết giảm chi phí

• Đánh giá lại cấu trúc vốn, tài sản và cơ cấu nợ

Khi dữ liệu tài chính rõ ràng, bạn có thể:

• Xác định đúng điểm mạnh – điểm yếu của doanh nghiệp

• Dự báo dòng tiền, lợi nhuận trong ngắn và dài hạn

3. Tăng cường sự minh bạch và niềm tin với đối tác, nhà đầu tư

Minh bạch tài chính là yếu tố sống còn để:

• Kêu gọi vốn từ nhà đầu tư, quỹ tài chính

• Làm việc hiệu quả với ngân hàng và các đối tác lớn

• Tăng tính cạnh tranh trên thị trường

Một báo cáo minh bạch sẽ giúp bạn:

• Nâng cao uy tín doanh nghiệp

• Rút ngắn quy trình xét duyệt tín dụng

• Mở rộng quan hệ thương mại quốc tế

Xem thêm: Hướng dẫn kiểm toán báo cáo quyết toán ngân sách mới

II. Công tác chuẩn bị TRƯỚC khi rà soát báo cáo tài chính cuối năm

Trước khi bắt đầu kiểm tra báo cáo tài chính, doanh nghiệp cần thực hiện một số bước chuẩn bị quan trọng. Việc chuẩn bị đầy đủ giúp quá trình rà soát báo cáo tài chính cuối năm diễn ra trôi chảy, chính xác và tiết kiệm thời gian.

1. Tập hợp đầy đủ bộ báo cáo tài chính và sổ sách liên quan

Đây là bước nền tảng để đảm bảo kiểm tra có căn cứ, đối chiếu chính xác.

Tài liệu cần chuẩn bị gồm có:

• Bảng cân đối kế toán

• Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh

• Báo cáo lưu chuyển tiền tệ

• Thuyết minh báo cáo tài chính

• Sổ cái tổng hợp

• Sổ chi tiết các tài khoản

• Nhật ký chung hoặc nhật ký thu – chi (nếu áp dụng)

Việc thiếu sót tài liệu sẽ khiến quy trình kiểm tra tài chính doanh nghiệp bị gián đoạn và kém hiệu quả.

2. Chuẩn bị chứng từ gốc để đối chiếu khi cần thiết

Các chứng từ kế toán gốc là cơ sở pháp lý cho các số liệu trên sổ sách. Trong quá trình kiểm tra chứng từ kế toán, cần sẵn sàng các loại sau:

• Hợp đồng mua bán, thuê dịch vụ, hợp đồng lao động

• Hóa đơn giá trị gia tăng (GTGT) đầu ra và đầu vào

• Phiếu thu, phiếu chi, phiếu nhập – xuất kho

• Sao kê ngân hàng của tất cả tài khoản công ty

• Biên bản kiểm kê, đối chiếu công nợ

Chứng từ đầy đủ giúp dễ dàng phát hiện sai sót, gian lận hoặc sai lệch sổ sách nếu có.

3. Xác định phạm vi và mục tiêu của đợt rà soát

Tùy vào tình hình doanh nghiệp, có thể lựa chọn:

• Kiểm tra tổng thể toàn bộ báo cáo tài chính

• Tập trung vào các khoản mục trọng yếu như: công nợ, hàng tồn kho, tài sản cố định

Ngoài ra, cần xác định rõ:

• Mục tiêu: kiểm tra phục vụ báo cáo thuế? phục vụ kiểm toán nội bộ? hay phục vụ vay vốn ngân hàng?

• Phạm vi thời gian: cả năm hay chỉ quý gần nhất?

Việc này giúp định hướng chính xác công việc, tiết kiệm nguồn lực và tránh bỏ sót nội dung quan trọng trong rà soát sổ sách kế toán.

Xem thêm: Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam và quy định mới nhất 2025 bạn cần biết

III. Quy trình 5 bước kiểm tra báo cáo tài chính hiệu quả

Việc kiểm tra báo cáo tài chính sẽ trở nên rõ ràng và dễ thực hiện hơn nếu bạn tuân thủ quy trình 5 bước dưới đây. Đây là “xương sống” của hoạt động kiểm tra tài chính doanh nghiệp, giúp đảm bảo báo cáo được lập đúng chuẩn, không sai sót và có cơ sở đối chiếu vững chắc.

1. Bước 1: Kiểm tra tính logic và nhất quán tổng thể

Trước tiên, cần rà soát toàn bộ báo cáo để đảm bảo các chỉ tiêu chính khớp nhau và không mâu thuẫn. Một số điểm kiểm tra quan trọng gồm:

• Dữ liệu đầu kỳ của năm hiện tại phải đúng bằng số cuối kỳ của năm trước

• Lợi nhuận sau thuế trên Báo cáo kết quả kinh doanh cần khớp với chỉ tiêu Lợi nhuận chưa phân phối trên Bảng cân đối kế toán

• Tổng tài sản phải đúng bằng tổng nguồn vốn

Nếu phát hiện sự chênh lệch, cần truy nguyên từ số liệu gốc và sổ sách kế toán liên quan để xác định nguyên nhân.

2. Bước 2: Rà soát chi tiết Bảng cân đối kế toán (BCĐKT)

Đọc hiểu báo cáo tài chính bắt đầu từ việc phân tích chi tiết từng khoản mục trên BCĐKT. Cần chú ý:

• Tiền mặt, tiền gửi ngân hàng: Kiểm tra số dư có hợp lý so với quy mô doanh nghiệp

• Hàng tồn kho: Đối chiếu với biên bản kiểm kê thực tế

• Tài sản cố định: Kiểm tra khấu hao có được ghi nhận đúng, có phát sinh tăng/giảm nào bất thường

• Nợ phải trả: So sánh với các hợp đồng vay, bảng xác nhận công nợ

Công thức quan trọng: Tổng tài sản = Tổng nguồn vốn luôn phải được đảm bảo chính xác.

3. Bước 3: Phân tích Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh (KQKD)

Đây là phần phản ánh hiệu quả hoạt động doanh nghiệp. Khi kiểm tra báo cáo tài chính, bạn nên:

• So sánh doanh thu, giá vốn, chi phí bán hàng, chi phí quản lý theo từng kỳ

• Tìm ra các biến động bất thường:

  • Ví dụ: Doanh thu tăng mạnh nhưng lợi nhuận giảm? Có thể là chi phí tăng hoặc hàng tồn kho ghi sai*

• Đối chiếu các khoản thu nhập và chi phí khác với chứng từ gốc

Đây cũng là cách hiệu quả để kiểm tra chi phí doanh nghiệp và tối ưu nguồn lực.

4. Bước 4: Đối chiếu chéo Báo cáo lưu chuyển tiền tệ (LCTT)

Báo cáo lưu chuyển tiền tệ giúp đánh giá tính khả thi của hoạt động kinh doanh.

• So sánh dòng tiền từ hoạt động kinh doanh với lợi nhuận thuần từ KQKD

• Nếu doanh nghiệp báo lãi nhưng dòng tiền âm, cần kiểm tra:

  • Công nợ có tăng bất thường?

  • Có dấu hiệu trì hoãn thanh toán?

• Kiểm tra số dư tiền đầu kỳ, cuối kỳ, và dòng tiền thu chi có khớp tổng thể

Dòng tiền là “máu” của doanh nghiệp – sai lệch nhỏ cũng có thể gây hậu quả lớn nếu không được phát hiện sớm.

5. Bước 5: Đọc kỹ Thuyết minh báo cáo tài chính

Phần này thường bị bỏ qua nhưng lại chứa nhiều thông tin quan trọng:

• Chính sách kế toán áp dụng: Chuẩn mực nào, phương pháp tính khấu hao, ghi nhận doanh thu ra sao?

• Thông tin khoản mục lớn: Diễn giải chi tiết các biến động, lý do tăng/giảm

• Giao dịch với bên liên quan: Có phát sinh chuyển giá, chi phí bất thường?

Việc đọc kỹ thuyết minh báo cáo tài chính giúp xác minh độ tin cậy của các số liệu trong toàn bộ báo cáo.

Xem thêm: Kế toán dịch vụ .

IV. Kỹ thuật đối chiếu số liệu kế toán và kiểm tra dữ liệu kế toán chuyên sâu

Sau khi hoàn tất quy trình 5 bước kiểm tra báo cáo tài chính, doanh nghiệp cần thực hiện thêm bước đối chiếu chuyên sâu để đảm bảo số liệu có độ chính xác tuyệt đối. Đây là phần thể hiện rõ năng lực kiểm toán nội bộ và xác minh tài chính doanh nghiệp.

1. Đối chiếu công nợ phải thu, phải trả

Đây là hoạt động quan trọng trong kiểm soát rủi ro tài chính.

Các bước cần thực hiện:

• Gửi thư xác nhận công nợ đến các khách hàng và nhà cung cấp lớn

• Đối chiếu số dư công nợ trên sổ chi tiết với sổ cái tổng hợp

• So sánh công nợ trên bảng cân đối kế toán với các biên bản xác nhận thực tế

Lưu ý: Các khoản công nợ tồn đọng lâu ngày cần được xem xét lập dự phòng phải thu khó đòi theo đúng quy định.

2. Đối chiếu số dư tiền gửi ngân hàng và tiền mặt

Kiểm tra các tài khoản tiền là bước không thể bỏ qua trong quá trình kiểm tra dữ liệu kế toán.

Nội dung đối chiếu gồm:

• Đối chiếu số dư tiền gửi ngân hàng trên sổ kế toán với sao kê do ngân hàng cấp

• Kiểm tra bảng kiểm kê quỹ tiền mặt cuối kỳ, so với sổ quỹ và phiếu thu/chi

• Phân tích các khoản chênh lệch, nếu có, để xác minh lý do rõ ràng

Kinh nghiệm thực tế: Một số sai sót thường gặp gồm ghi thiếu thu tiền mặt, hoặc chưa cập nhật phí ngân hàng cuối kỳ.

3. Đối chiếu Bảng lương và các khoản trích theo lương

Đây là phần dễ bị sai sót, gây ảnh hưởng lớn đến nghĩa vụ bảo hiểm và uy tín doanh nghiệp.

Kiểm tra cần bao gồm:

• So sánh Bảng chấm công, Bảng lương, Hợp đồng lao động và thực chi thực tế

• Kiểm tra số tiền trích nộp BHXH, BHYT, BHTN có đúng tỷ lệ và đầy đủ không

• Đối chiếu tổng chi phí lương trong Báo cáo KQKD với sổ chi tiết tài khoản 622, 627, 642...

Lưu ý: Các khoản truy thu bảo hiểm do sai sót kế toán có thể tạo gánh nặng tài chính lớn nếu không phát hiện kịp thời.

Xem thêm dịch vụ kế toán nội bộ 

V. Những sai sót thường gặp khi lập báo cáo tài chính và cách khắc phục

Dù đã có hệ thống kế toán rõ ràng, nhiều doanh nghiệp vẫn mắc những lỗi nghiêm trọng trong quá trình lập báo cáo tài chính. Dưới đây là ba lỗi phổ biến mà kiểm toán nội bộ thường xuyên phát hiện, kèm cách xử lý cụ thể.

1. Lỗi hạch toán sai tài khoản, sai tính chất nguồn vốn/tài sản

Đây là lỗi nghiêm trọng vì ảnh hưởng đến tính chính xác và bản chất của các khoản mục tài chính.

Ví dụ thực tế:
Công ty A chi 200 triệu đồng để sửa chữa lớn một máy móc sản xuất nhưng ghi nhận vào chi phí trong kỳ thay vì vốn hóa vào tài sản cố định. Hậu quả là:

• Lợi nhuận kỳ đó bị giảm sâu

• Tỷ lệ chi phí bất thường tăng cao

• Ban giám đốc đánh giá sai hiệu quả sản xuất

Cách khắc phục:

• Đào tạo lại kế toán về nguyên tắc ghi nhận tài sản

• Đối chiếu lại toàn bộ tài khoản 211, 641, 642

• Điều chỉnh bút toán sai thông qua phiếu kế toán điều chỉnh

2. Ghi nhận doanh thu/chi phí không đúng kỳ

Không tuân thủ nguyên tắc “cơ sở dồn tích” sẽ làm sai lệch toàn bộ kết quả kinh doanh.

Dấu hiệu nhận biết:

• Doanh thu ghi nhận trước khi giao hàng

• Chi phí chưa phát sinh đã đưa vào báo cáo

• Dồn chi phí lớn vào cuối năm để “làm đẹp” lợi nhuận

Cách khắc phục:

• Rà soát toàn bộ hợp đồng và chứng từ liên quan đến doanh thu – chi phí

• Phân loại lại các khoản mục theo thời điểm phát sinh thực tế

• Tham khảo chuẩn mực kế toán số 14 (doanh thu và thu nhập khác) để ghi nhận đúng kỳ

3. Không lập hoặc lập dự phòng không đầy đủ

Thiếu các khoản dự phòng khiến báo cáo tài chính thiếu trung thực, dễ bị cơ quan thuế truy thu hoặc nhà đầu tư nghi ngờ.

Các loại dự phòng phổ biến:

• Dự phòng phải thu khó đòi

• Dự phòng giảm giá hàng tồn kho

• Dự phòng bảo hành sản phẩm

Cách khắc phục:

• Kiểm tra tuổi nợ và xác định các khoản nợ khó thu hồi

• Phân tích tồn kho chậm luân chuyển để lập dự phòng phù hợp

• Áp dụng đúng quy định theo Thông tư 48/2019/TT-BTC về trích lập và sử dụng các khoản dự phòng

Xem chi tiết các dịch vụ kế toán và kiểm toán của IFA tại đây!

VI. Giải đáp thắc mắc thường gặp khi kiểm tra báo cáo tài chính

Trong quá trình kiểm tra báo cáo tài chính, rất nhiều kế toán và chủ doanh nghiệp gặp phải các câu hỏi lặp đi lặp lại. Dưới đây là 2 thắc mắc phổ biến nhất, được giải đáp ngắn gọn – dễ hiểu – đúng luật.

Câu hỏi 1: Tần suất kiểm tra báo cáo tài chính doanh nghiệp nên là bao lâu một lần?

Trả lời:

• Hàng tháng: Rà soát số liệu kế toán, đối chiếu sổ quỹ, công nợ và dòng tiền

• Hàng quý: Kiểm tra báo cáo tài chính nội bộ để đánh giá hiệu quả kinh doanh

• Cuối năm: Rà soát toàn diện toàn bộ hệ thống kế toán và lập báo cáo tài chính chính xác

Việc kiểm tra định kỳ giúp phát hiện sớm sai sót, điều chỉnh kịp thời và giảm rủi ro khi quyết toán thuế hoặc kiểm toán.

Câu hỏi 2: Các bước cơ bản để kiểm tra nhanh một báo cáo tài chính là gì?

Trả lời:

1. Kiểm tra công thức chính: Tổng tài sản = Tổng nguồn vốn

2. Đối chiếu lợi nhuận sau thuế: Trên Báo cáo KQKD và Bảng Cân đối kế toán

3. Xem xét biến động bất thường: Doanh thu, chi phí, hàng tồn kho có tăng/giảm đột biến

4. Đọc lướt thuyết minh báo cáo tài chính: Nắm chính sách kế toán và các khoản mục đặc biệt

Những bước này giúp bạn đánh giá sơ bộ tính hợp lý và minh bạch của báo cáo trước khi đi vào kiểm tra chuyên sâu.

Liên hệ ngay với chúng tôi để được tư vấn chi tiết về dịch vụ kế toán trọn gói và nhận báo giá tốt nhất!

 Xem chi tiết: Kiểm toán báo cáo tài chính

Thông tin liên hệ

Nếu bạn có nhu cầu tìm hiểu thêm về dịch vụ kiểm toán báo cáo tài chính, vui lòng liên hệ với chúng tôi qua:

• Trụ sở tại TP. Hồ Chí Minh:
  Tầng 2, Tòa nhà Minh Khang, 120A Trần Kế Xương, P.7, Quận Phú Nhuận.
  Hotline: 0909.294.209 – (028) 3622 2162
  Email: info@ifa.com.vn

• Văn phòng giao dịch: 33 Đặng Thùy Trâm, Phường 13, Bình Thạnh, TP.HCM

• Văn phòng tại Hà Nội:
  Tầng 3, số 46, ngõ 168, Nguyễn Xiển, P. Hạ Đình, Quận Thanh Xuân.
  Hotline: 0909.294.209 – (024) 3209 9066
  Email: hanoi@ifa.com.vn

Website chính thức: ifa.com.vn

Chúng tôi cam kết mang đến dịch vụ kiểm toán chuyên nghiệp và đáng tin cậy, giúp doanh nghiệp của bạn tự tin hơn trong mọi hoạt động tài chính và đối mặt với mọi thách thức của thị trường. Hãy để chúng tôi đồng hành cùng sự phát triển bền vững của bạn!