Kiểm toán tài chính công: Quy trình, mục tiêu & quy định 2025

Kiểm toán tài chính công đóng vai trò quan trọng trong quản lý, minh bạch và sử dụng ngân sách nhà nước. Không chỉ gồm quy trình chặt chẽ, kiểm toán còn đảm bảo hiệu quả chi tiêu công. Vậy năm 2025 có gì thay đổi? Tìm hiểu ngay để nắm rõ quy định và cách triển khai!

I. Hiểu đúng về Kiểm toán Tài chính Công và Tầm quan trọng

1. Kiểm toán tài chính công là gì?

Kiểm toán tài chính công là hoạt động đánh giá, xác nhận tính trung thực và hợp lý của các báo cáo tài chính, báo cáo quyết toán ngân sách nhà nước do các đơn vị sử dụng tài chính công và tài sản công lập ra. Theo Luật Kiểm toán Nhà nước Việt Nam hiện hành, hoạt động này do Kiểm toán Nhà nước thực hiện nhằm đảm bảo sự minh bạch và trách nhiệm trong quản lý nguồn lực công.

Đối tượng và phạm vi kiểm toán bao gồm:

• Các cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội sử dụng ngân sách nhà nước

• Doanh nghiệp nhà nước và các đơn vị có sử dụng vốn, tài sản nhà nước

• Các chương trình, dự án có nguồn gốc từ ngân sách nhà nước hoặc có yếu tố công sản

Mục tiêu chính của kiểm toán tài chính công:

• Đảm bảo báo cáo tài chính phản ánh đúng tình hình thu chi, tài sản, nợ phải trả

• Đánh giá việc tuân thủ pháp luật tài chính, ngân sách

• Phát hiện và ngăn chặn các sai sót, gian lận tài chính

2. Vai trò không thể thiếu của kiểm toán trong quản lý tài chính công hiệu quả

Kiểm toán tài chính công đóng vai trò trọng yếu trong việc quản lý và giám sát tài chính công một cách minh bạch, hiệu quả. Đây là công cụ quan trọng giúp nhà nước nâng cao chất lượng quản trị và trách nhiệm giải trình.

Vai trò chính bao gồm:

• Tăng cường minh bạch tài chính công: Kiểm toán làm rõ cách sử dụng ngân sách, từ đó ngăn ngừa lãng phí

• Nâng cao trách nhiệm giải trình: Các đơn vị được kiểm toán phải giải trình rõ ràng các khoản thu – chi

• Phòng chống tham nhũng, thất thoát: Kiểm toán giúp phát hiện kịp thời sai phạm, kiến nghị xử lý

• Cung cấp thông tin đáng tin cậy: Là cơ sở để Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan ra quyết định chính sách

3. Phân biệt Kiểm toán tài chính công với Kiểm toán độc lập và Kiểm tra tài chính

Kiểm toán tài chính công khác biệt rõ rệt so với các hình thức kiểm tra tài chính khác như kiểm toán độc lập hoặc kiểm tra nội bộ.

So sánh cụ thể như sau:

Tiêu chí	Kiểm toán tài chính công	Kiểm toán độc lập	Kiểm tra tài chính
Chủ thể thực hiện	Kiểm toán Nhà nước	Công ty kiểm toán độc lập	Cơ quan quản lý nội bộ
Đối tượng kiểm toán	Đơn vị sử dụng tài chính công	Doanh nghiệp tư nhân, công ty cổ phần	Các đơn vị thuộc phạm vi quản lý
Tính pháp lý	Bắt buộc theo kế hoạch Quốc hội duyệt	Theo yêu cầu tự nguyện hoặc bắt buộc	Theo quy định nội bộ của tổ chức
Mục tiêu	Minh bạch ngân sách, quản lý công khai	Đảm bảo báo cáo tài chính cho nhà đầu tư	Phát hiện sai sót trong tổ chức

Lưu ý quan trọng:

• Kiểm toán tài chính công có tính pháp lý cao nhất, chịu sự giám sát của Quốc hội

• Kiểm toán độc lập chỉ đánh giá báo cáo tài chính doanh nghiệp và thường phục vụ mục đích đầu tư hoặc kiểm soát nội bộ

• Kiểm tra tài chính là công việc thường xuyên, mang tính nội bộ, không thay thế cho kiểm toán

II. Mục tiêu Chính Hướng đến của Kiểm toán Tài chính Công

1. Xác nhận tính trung thực và hợp lý của Báo cáo Tài chính, Báo cáo Quyết toán Ngân sách

Một trong những mục tiêu kiểm toán ngân sách cốt lõi là xác nhận mức độ trung thực và hợp lý của các báo cáo tài chính và quyết toán ngân sách do các đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước lập ra.

Mục đích của việc xác nhận bao gồm:

• Kiểm tra tính chính xác của số liệu thu – chi, tài sản, nợ phải trả

• Đảm bảo báo cáo phản ánh đúng thực tế hoạt động tài chính

• Phát hiện và ngăn ngừa các sai sót, gian lận hoặc lập báo cáo không trung thực

Hoạt động kiểm toán tài chính công tại bước này đóng vai trò then chốt trong việc thiết lập lòng tin của xã hội với hệ thống quản lý tài chính công.

2. Đánh giá việc tuân thủ pháp luật, chế độ tài chính, kế toán

Bên cạnh yếu tố trung thực về số liệu, kiểm toán còn có mục tiêu đánh giá việc tuân thủ hệ thống pháp luật liên quan đến quản lý và sử dụng ngân sách, tài sản công.

Nội dung đánh giá thường bao gồm:

• Mức độ chấp hành Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Kế toán

• Việc thực hiện đúng quy trình mua sắm công, đầu tư công, sử dụng quỹ

• Tuân thủ các quy định về ghi chép, lưu trữ, báo cáo tài chính

3. Đánh giá tính Kinh tế, Hiệu lực, Hiệu quả (3E) trong quản lý và sử dụng ngân sách

Khái niệm 3E (Kinh tế – Hiệu lực – Hiệu quả) là nguyên tắc hiện đại trong kiểm toán tài chính công, hướng đến không chỉ đúng luật mà còn tối ưu hóa chi tiêu ngân sách.

Nội dung đánh giá 3E bao gồm:

• Kinh tế: Xem xét việc sử dụng ngân sách có tiết kiệm chi phí không

• Hiệu lực: Đánh giá mức độ đạt được các mục tiêu, kế hoạch đã đề ra

• Hiệu quả: So sánh chi phí với kết quả thực tế đạt được

Mục tiêu kiểm toán tài chính công trong bối cảnh hiện nay ngày càng đề cao việc phân tích giá trị thực sự mà mỗi đồng ngân sách mang lại, thay vì chỉ dừng ở việc kiểm tra tính hợp pháp.

Xem Thêm: Kiểm toán công ty là gì? Quy trình, vai trò & kỹ năng cần có

III. Quy trình Thực hiện Kiểm toán Tài chính Công Bài bản

1. Giai đoạn 1: Chuẩn bị kiểm toán

Trước khi bắt đầu một cuộc kiểm toán tài chính công, giai đoạn chuẩn bị đóng vai trò quan trọng để đảm bảo quy trình diễn ra hiệu quả, đúng trọng tâm và tuân thủ các nguyên tắc kiểm toán nhà nước.

Các bước chính trong giai đoạn chuẩn bị gồm:

• Khảo sát, thu thập thông tin sơ bộ về đơn vị được kiểm toán, gồm: cơ cấu tổ chức, hệ thống quản lý tài chính, đặc điểm hoạt động

• Đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ và mức độ rủi ro của đơn vị để xác định trọng tâm kiểm toán

• Lập kế hoạch kiểm toán chi tiết, trong đó xác định:

  • Mục tiêu và nội dung kiểm toán cụ thể

  • Phạm vi kiểm toán về mặt thời gian và nội dung

  • Phương pháp kiểm toán dự kiến áp dụng

  • Nhân sự tham gia và thời gian thực hiện

Giai đoạn này giúp định hướng toàn bộ cuộc kiểm toán và là căn cứ để kiểm soát chất lượng công việc trong suốt quá trình.

2. Giai đoạn 2: Thực hiện kiểm toán

Sau khi hoàn tất giai đoạn chuẩn bị, Kiểm toán Nhà nước tiến hành các thủ tục kiểm toán thực tế tại đơn vị được kiểm toán. Đây là bước trung tâm trong toàn bộ quy trình kiểm toán tài chính công tại Việt Nam.

Hoạt động chính bao gồm:

• Thực hiện các thủ tục kiểm toán: kiểm tra chứng từ, sổ sách; đối chiếu số liệu; phỏng vấn cán bộ liên quan; kiểm tra hiện vật, tài sản

• Thu thập bằng chứng kiểm toán: đảm bảo các bằng chứng đầy đủ, phù hợp, đáng tin cậy để đưa ra kết luận

• Ghi nhận các phát hiện bước đầu và thường xuyên trao đổi với đơn vị được kiểm toán để làm rõ các vấn đề phát sinh

Việc đảm bảo tính đầy đủ và hợp pháp của bằng chứng kiểm toán là yếu tố cốt lõi để bảo vệ tính khách quan và độ tin cậy của báo cáo kiểm toán sau cùng.

3. Giai đoạn 3: Kết thúc kiểm toán và Theo dõi sau kiểm toán

Sau khi hoàn tất quá trình kiểm tra, đối chiếu, các kiểm toán viên sẽ tiến hành tổng hợp kết quả, phát hành báo cáo và theo dõi thực hiện kết luận kiểm toán.

Các bước chính trong giai đoạn kết thúc gồm:

• Lập dự thảo báo cáo kiểm toán, tổng hợp các phát hiện, kiến nghị, đánh giá

• Lấy ý kiến phản hồi từ đơn vị được kiểm toán để đảm bảo tính khách quan, công bằng

• Phát hành báo cáo kiểm toán chính thức và công khai kết quả theo đúng quy định

• Theo dõi việc thực hiện kiến nghị sau kiểm toán:

  • Đơn vị được kiểm toán phải xây dựng kế hoạch thực hiện

  • Kiểm toán Nhà nước giám sát việc khắc phục và báo cáo kết quả cho Quốc hội, Chính phủ

Xem thêm: Kiểm toán báo cáo tài chính

IV. Nền tảng Vững chắc: Nguyên tắc và Chuẩn mực Kiểm toán Nhà nước

1. Các Nguyên tắc Vàng trong hoạt động kiểm toán

Hoạt động kiểm toán tài chính công phải tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc đã được quy định trong Luật Kiểm toán Nhà nước. Đây là cơ sở đảm bảo tính độc lập, khách quan và chất lượng của quá trình kiểm toán.

Các nguyên tắc kiểm toán nhà nước chủ yếu gồm:

• Độc lập:

  • Kiểm toán viên và tổ chức kiểm toán phải hoạt động độc lập, không bị chi phối bởi bất kỳ cá nhân hay tổ chức nào

  • Mọi kết luận kiểm toán dựa trên bằng chứng thu thập được

• Khách quan:

  • Thực hiện công việc một cách trung thực, công bằng, không thiên vị

  • Không được để yếu tố cá nhân ảnh hưởng đến đánh giá

• Tuân thủ pháp luật và chuẩn mực kiểm toán:

  • Mọi hoạt động kiểm toán phải căn cứ theo Luật Kiểm toán Nhà nước và các quy định pháp lý liên quan

  • Áp dụng đúng hệ thống chuẩn mực kiểm toán nhà nước

• Chuyên môn nghiệp vụ và thận trọng nghề nghiệp:

  • Kiểm toán viên cần có đủ năng lực chuyên môn

  • Luôn thận trọng trong việc đánh giá, phân tích và đưa ra kết luận

• Bảo mật thông tin:

  • Mọi tài liệu, số liệu thu thập trong quá trình kiểm toán phải được bảo mật

  • Không sử dụng cho mục đích cá nhân hoặc ngoài phạm vi kiểm toán

2. Hệ thống Chuẩn mực Kiểm toán Nhà nước (CMKTNN) Việt Nam

Hệ thống chuẩn mực kiểm toán nhà nước (CMKTNN) là tập hợp các quy định chuyên môn về phương pháp, quy trình và cách thức tổ chức kiểm toán. Đây là nền tảng quan trọng giúp chuẩn hóa chất lượng kiểm toán tại Việt Nam.

Vai trò chính của hệ thống CMKTNN:

• Định hướng cho kiểm toán viên trong việc lựa chọn phương pháp, thiết lập kế hoạch và thực hiện các thủ tục kiểm toán

• Là căn cứ đánh giá chất lượng công việc và báo cáo kiểm toán

• Giúp nâng cao năng lực chuyên môn và đảm bảo sự thống nhất trong hoạt động kiểm toán toàn quốc

Một số chuẩn mực tiêu biểu trong kiểm toán tài chính công gồm:

• Chuẩn mực về lập kế hoạch kiểm toán

• Chuẩn mực về thu thập bằng chứng kiểm toán

• Chuẩn mực về trình bày và lập báo cáo kiểm toán

Xem thêm: Kế toán dịch vụ .

V. Tìm hiểu về Cơ quan Kiểm toán Nhà nước Việt Nam

1. Vị trí pháp lý và Chức năng chính

Cơ quan Kiểm toán Nhà nước Việt Nam là tổ chức độc lập, do Quốc hội thành lập và chỉ tuân theo pháp luật trong quá trình thực hiện chức năng kiểm toán.

Vị trí pháp lý của Kiểm toán Nhà nước được xác định rõ tại:

• Hiến pháp năm 2013

• Luật Kiểm toán Nhà nước hiện hành

Chức năng chính của Kiểm toán Nhà nước bao gồm:

• Thực hiện kiểm toán tài chính công, kiểm toán quyết toán ngân sách nhà nước

• Kiểm toán tuân thủ: đánh giá việc chấp hành pháp luật, quy định tài chính

• Kiểm toán hoạt động: xem xét tính kinh tế, hiệu quả và hiệu lực của hoạt động sử dụng ngân sách

• Cung cấp thông tin độc lập, khách quan cho Quốc hội và Chính phủ nhằm hỗ trợ việc hoạch định chính sách và giám sát nguồn lực công

Cơ quan kiểm toán nhà nước đóng vai trò nòng cốt trong hệ thống giám sát tài chính công, đảm bảo việc sử dụng ngân sách nhà nước minh bạch và hiệu quả.

2. Nhiệm vụ và Quyền hạn theo Luật định 

Kiểm toán Nhà nước được trao quyền thực hiện nhiệm vụ theo đúng quy định của Luật Kiểm toán Nhà nước. Đây là cơ sở pháp lý để cơ quan này hoạt động hiệu quả, độc lập và không bị chi phối.

Các nhiệm vụ và quyền hạn chủ yếu gồm:

• Xây dựng kế hoạch kiểm toán hàng năm, trình Quốc hội phê duyệt

• Tổ chức thực hiện kiểm toán đối với các đơn vị sử dụng tài chính công, tài sản công

• Yêu cầu đơn vị được kiểm toán cung cấp thông tin, tài liệu phục vụ kiểm toán

• Lập báo cáo kiểm toán và kiến nghị xử lý vi phạm, yêu cầu hoàn trả ngân sách nếu phát hiện sai phạm

• Kiến nghị sửa đổi, bổ sung chính sách quản lý tài chính nếu phát hiện bất cập

• Báo cáo kết quả kiểm toán lên Quốc hội, Chính phủ và công khai theo quy định

Kiểm toán tài chính công được thực hiện nghiêm túc, có cơ sở pháp lý rõ ràng, nhằm đảm bảo hiệu quả quản lý và sử dụng nguồn lực công.

Xem thêm dịch vụ kế toán nội bộ 

VI. Khung pháp lý Điều chỉnh Hoạt động Kiểm toán Tài chính Công và Cập nhật 2025

1. Các Văn bản pháp luật Chủ chốt hiện hành

Hoạt động kiểm toán tài chính công được điều chỉnh bởi hệ thống pháp luật chặt chẽ, bao gồm Luật và các văn bản hướng dẫn dưới luật. Đây là cơ sở pháp lý bảo đảm tính minh bạch, hiệu quả và hợp pháp cho toàn bộ quá trình kiểm toán.

Các văn bản pháp lý chủ chốt gồm:

• Luật Kiểm toán Nhà nước số 81/2015/QH13, có hiệu lực từ năm 2016, là văn bản chính thức quy định tổ chức, hoạt động và thẩm quyền của Kiểm toán Nhà nước

• Nghị định số 86/2018/NĐ-CP của Chính phủ: quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Kiểm toán Nhà nước

• Các Thông tư liên tịch, hướng dẫn nghiệp vụ kiểm toán do Kiểm toán Nhà nước ban hành, ví dụ: Thông tư số 02/2017/TT-KTNN hướng dẫn chuẩn mực kiểm toán nhà nước

Các văn bản này điều chỉnh toàn diện các khía cạnh:

• Quy trình kiểm toán

• Nguyên tắc kiểm toán

• Trách nhiệm của đơn vị được kiểm toán

• Trách nhiệm pháp lý của kiểm toán viên nhà nước

Việc nắm chắc hệ thống pháp luật hiện hành giúp các đơn vị chủ động tuân thủ và phối hợp hiệu quả trong quá trình kiểm toán tài chính công.

2. Dự kiến Thay đổi hoặc Xu hướng Quy định Kiểm toán Tài chính Công năm 2025

Trong năm 2025, có một số xu hướng điều chỉnh pháp luật về kiểm toán tài chính công đang được quan tâm nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và đáp ứng yêu cầu quản lý hiện đại.

Các định hướng đang được đề cập, nghiên cứu gồm:

• Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong toàn bộ quy trình kiểm toán, từ lập kế hoạch đến báo cáo và theo dõi sau kiểm toán

• Áp dụng kiểm toán dựa trên rủi ro, tập trung nguồn lực vào những lĩnh vực, đơn vị có rủi ro cao

• Mở rộng phạm vi kiểm toán sang các lĩnh vực mới như: môi trường, chuyển đổi số, phát triển bền vững

• Tăng cường công khai, minh bạch kết quả kiểm toán để người dân có thể giám sát

Lưu ý: Đây là các xu hướng và định hướng phát triển, được nêu ra trong các văn bản chiến lược như Chiến lược phát triển Kiểm toán Nhà nước đến năm 2030. Hiện tại, chưa có văn bản quy phạm pháp luật mới nào ban hành chính thức trong năm 2025.

3. Trách nhiệm của Đơn vị được Kiểm toán và Kiểm toán viên Nhà nước

Cả hai bên – đơn vị được kiểm toán và kiểm toán viên – đều có trách nhiệm rõ ràng theo luật định để đảm bảo hoạt động kiểm toán được thực hiện minh bạch, khách quan và hiệu quả.

Trách nhiệm của đơn vị được kiểm toán:

• Cung cấp đầy đủ hồ sơ, tài liệu, dữ liệu có liên quan đến hoạt động tài chính

• Giải trình các nội dung được yêu cầu trong quá trình kiểm toán

• Chấp hành các kết luận và kiến nghị kiểm toán, đồng thời báo cáo kết quả thực hiện

Trách nhiệm của kiểm toán viên nhà nước:

• Tuân thủ Luật Kiểm toán Nhà nước và chuẩn mực kiểm toán trong toàn bộ quá trình thực hiện nhiệm vụ

• Đảm bảo tính trung thực, khách quan khi đưa ra nhận định, đánh giá

• Giữ bí mật thông tin liên quan đến đơn vị được kiểm toán theo đúng quy định pháp luật

• Không lợi dụng quyền hạn để trục lợi cá nhân hoặc gây ảnh hưởng tiêu cực đến tổ chức, cá nhân được kiểm toán

Xem chi tiết các dịch vụ kế toán và kiểm toán của IFA tại đây!

VII. Nhìn nhận Thực tiễn: Hiệu quả, Lợi ích và Thách thức Đặt ra

1. Những Lợi ích Thiết thực Kiểm toán Tài chính Công mang lại

Kiểm toán tài chính công mang lại nhiều giá trị thiết thực, không chỉ ở góc độ phát hiện sai phạm mà còn góp phần nâng cao hiệu quả điều hành ngân sách nhà nước.

Các lợi ích nổi bật bao gồm:

• Tăng cường kỷ luật, kỷ cương tài chính tại các cơ quan, tổ chức sử dụng ngân sách nhà nước

• Phát hiện, phòng ngừa và xử lý kịp thời sai phạm, gian lận, thất thoát tài sản công

• Nâng cao trách nhiệm giải trình, giúp các đơn vị sử dụng tài chính công minh bạch hơn trong hoạt động thu – chi

• Cung cấp thông tin trung thực, khách quan cho Quốc hội, Chính phủ để phục vụ hoạch định chính sách

• Góp phần hoàn thiện cơ chế, chính sách quản lý kinh tế – tài chính nhà nước

2. Khó khăn và Thách thức trong Quá trình triển khai

Bên cạnh lợi ích, quá trình triển khai kiểm toán tài chính công cũng đối mặt với nhiều rào cản, đặc biệt trong bối cảnh quản lý công ngày càng phức tạp và yêu cầu cao hơn về tính minh bạch.

Các thách thức phổ biến hiện nay:

• Đối tượng kiểm toán đa dạng, quy mô lớn, trải rộng trên nhiều lĩnh vực và địa bàn

• Hệ thống văn bản pháp luật đôi khi còn chồng chéo, gây khó khăn cho việc xác định tiêu chí kiểm toán

• Nguồn lực kiểm toán còn hạn chế về nhân sự, công nghệ, thời gian

• Sự phối hợp của đơn vị được kiểm toán chưa thực sự đầy đủ và kịp thời

• Xuất hiện nhiều lĩnh vực mới như: chuyển đổi số, môi trường, CNTT, đòi hỏi chuyên môn kiểm toán viên phải nâng cao

Những yếu tố này phần nào ảnh hưởng đến chất lượng và phạm vi kiểm toán, đặc biệt trong bối cảnh áp lực xã hội đòi hỏi giám sát chặt chẽ hơn với ngân sách và tài sản công.

3. Giải pháp Nâng cao Hiệu quả Kiểm toán trong Bối cảnh mới

Để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao về hiệu quả kiểm toán tài chính công, cần có sự đổi mới đồng bộ cả về thể chế, năng lực và công nghệ.

Các nhóm giải pháp trọng tâm gồm:

• Hoàn thiện thể chế, pháp luật về kiểm toán để phù hợp với thực tiễn và thông lệ quốc tế

• Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, Big Data, AI trong kiểm toán, đặc biệt ở giai đoạn phân tích dữ liệu và phát hiện rủi ro

• Nâng cao năng lực đội ngũ kiểm toán viên thông qua đào tạo chuyên sâu và cập nhật kiến thức định kỳ

• Đẩy mạnh hợp tác quốc tế, học hỏi kinh nghiệm từ các tổ chức kiểm toán tối cao trên thế giới

• Công khai, minh bạch kết quả kiểm toán, khuyến khích người dân và cơ quan độc lập cùng tham gia giám sát

Liên hệ ngay với chúng tôi để được tư vấn chi tiết về dịch vụ kế toán trọn gói và nhận báo giá tốt nhất!

 Xem chi tiết: Kiểm toán báo cáo tài chính

Thông tin liên hệ

Nếu bạn có nhu cầu tìm hiểu thêm về dịch vụ kiểm toán báo cáo tài chính, vui lòng liên hệ với chúng tôi qua:

• Trụ sở tại TP. Hồ Chí Minh:
  Tầng 2, Tòa nhà Minh Khang, 120A Trần Kế Xương, P.7, Quận Phú Nhuận.
  Hotline: 0909.294.209 – (028) 3622 2162
  Email: info@ifa.com.vn

• Văn phòng tại Hà Nội:
  Tầng 3, số 46, ngõ 168, Nguyễn Xiển, P. Hạ Đình, Quận Thanh Xuân.
  Hotline: 0909.294.209 – (024) 3209 9066
  Email: hanoi@ifa.com.vn

Website chính thức: ifa.com.vn

Chúng tôi cam kết mang đến dịch vụ kiểm toán chuyên nghiệp và đáng tin cậy, giúp doanh nghiệp của bạn tự tin hơn trong mọi hoạt động tài chính và đối mặt với mọi thách thức của thị trường. Hãy để chúng tôi đồng hành cùng sự phát triển bền vững của bạn!