Kiểm toán Nhà nước 2025: Vai trò, Quy trình & Ý nghĩa mới

Bạn có biết kiểm toán nhà nước đang giữ vai trò quan trọng hàng đầu trong kiểm soát ngân sách và phòng chống tham nhũng năm 2025? Không chỉ dừng ở việc kiểm toán tài chính công, quy trình kiểm toán nhà nước mới còn thúc đẩy hiệu quả hoạt động và minh bạch ngân sách. Cùng tìm hiểu ngay!

I. Khái niệm Cốt lõi và Cơ sở Pháp lý của Kiểm toán Nhà nước

1. Định nghĩa Kiểm toán Nhà nước (KTNN) là gì?

Kiểm toán Nhà nước là cơ quan kiểm toán nhà nước độc lập, được Quốc hội thành lập, hoạt động hoàn toàn theo pháp luật Việt Nam. KTNN thực hiện nhiệm vụ kiểm tra tài chính nhà nước, kiểm soát việc quản lý và sử dụng ngân sách nhà nước.

Các đặc điểm nổi bật của Kiểm toán Nhà nước:

• Là cơ quan chuyên môn trực thuộc Quốc hội Việt Nam.

• Hoạt động độc lập, không chịu sự chi phối từ bất kỳ cơ quan, tổ chức nào khác ngoài pháp luật.

• Có chức năng đánh giá, xác nhận độ trung thực, hợp lý của báo cáo kiểm toán nhà nước.

Kiểm toán Nhà nước Việt Nam (KTNN Việt Nam) không chỉ kiểm tra tài chính mà còn thực hiện kiểm toán tuân thủ và kiểm toán hiệu quả hoạt động của các cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp, doanh nghiệp nhà nước.

2. Cơ sở pháp lý và Nguyên tắc hoạt động của KTNN Việt Nam

Hoạt động của Kiểm toán Nhà nước Việt Nam được quy định rõ trong Luật Kiểm toán Nhà nước (cập nhật 2025). Luật này xác định rõ vị trí, vai trò và trách nhiệm kiểm toán nhà nước đối với ngân sách và tài sản công.

Nguyên tắc hoạt động của KTNN Việt Nam theo Luật Kiểm toán nhà nước bao gồm:

• Độc lập: Không phụ thuộc vào bất kỳ tổ chức hay cá nhân nào khi thực hiện kiểm toán.

• Trung thực: Báo cáo kiểm toán phản ánh đúng sự thật, khách quan.

• Khách quan: Kết luận kiểm toán dựa trên bằng chứng và số liệu thực tế.

• Công khai: Kết quả kiểm toán phải được công bố rõ ràng theo quy định.

• Minh bạch: Quy trình kiểm toán nhà nước phải rõ ràng, dễ theo dõi và kiểm tra.

3. Phân biệt Kiểm toán Nhà nước với Kiểm toán độc lập và Kiểm toán nội bộ

Để hiểu rõ hơn về đặc thù của Kiểm toán Nhà nước, dưới đây là bảng so sánh nhanh giữa Kiểm toán Nhà nước, Kiểm toán độc lập và Kiểm toán nội bộ:

Tiêu chí	Kiểm toán Nhà nước	Kiểm toán độc lập	Kiểm toán nội bộ
Chủ thể thực hiện	Cơ quan kiểm toán nhà nước	Công ty kiểm toán độc lập	Bộ phận kiểm toán trong tổ chức
Đối tượng kiểm toán	Tài chính công, ngân sách nhà nước	Báo cáo tài chính doanh nghiệp	Hoạt động nội bộ của tổ chức
Mục tiêu	Minh bạch, hiệu quả ngân sách	Đảm bảo tính trung thực tài chính	Kiểm soát nội bộ, cải thiện quản lý
Tính pháp lý	Luật Kiểm toán nhà nước	Luật Kiểm toán độc lập, Luật Doanh nghiệp	Quy chế nội bộ của từng tổ chức

Qua bảng này, bạn có thể dễ dàng thấy rõ:

• Kiểm toán Nhà nước tập trung vào việc kiểm toán tài chính công và ngân sách nhà nước.

• Kiểm toán độc lập chuyên kiểm toán báo cáo tài chính doanh nghiệp.

• Kiểm toán nội bộ chủ yếu đánh giá, kiểm soát các quy trình nội bộ.

Mỗi loại hình kiểm toán đều có mục tiêu và đối tượng riêng, nhưng Kiểm toán Nhà nước là công cụ quan trọng để Quốc hội giám sát tài chính và ngân sách của đất nước một cách minh bạch nhất.

II. Vai trò Then chốt của Kiểm toán Nhà nước năm 2025

1. Giám sát việc quản lý, sử dụng tài chính công và tài sản công

Kiểm toán Nhà nước giữ vai trò kiểm tra, giám sát việc sử dụng ngân sách nhà nước một cách đúng đắn và trung thực. Thông qua hoạt động kiểm toán tài chính công, KTNN xác nhận mức độ chính xác của báo cáo tài chính từ các đơn vị sử dụng ngân sách.

Các vai trò cụ thể của Kiểm toán Nhà nước trong giám sát tài chính công bao gồm:

• Đánh giá tính hợp pháp và hợp lý trong việc sử dụng tài sản công.

• Xác nhận tính trung thực của các số liệu tài chính từ đơn vị được kiểm toán.

• Báo cáo kiểm toán nhà nước làm cơ sở để Quốc hội giám sát và Chính phủ quản lý ngân sách.

2. Nâng cao tính kinh tế, hiệu lực và hiệu quả quản lý (Kiểm toán hiệu quả hoạt động)

Vai trò của kiểm toán hiệu quả hoạt động do Kiểm toán Nhà nước thực hiện ngày càng rõ rệt trong năm 2025. KTNN không chỉ tập trung vào kiểm toán ngân sách nhà nước, mà còn đánh giá toàn diện hiệu quả sử dụng nguồn lực của các dự án đầu tư công và chương trình mục tiêu quốc gia.

Những đóng góp nổi bật của KTNN trong kiểm toán hiệu quả hoạt động:

• Phát hiện các vấn đề lãng phí ngân sách, đầu tư kém hiệu quả.

• Kiến nghị giải pháp cải thiện chất lượng quản lý tài chính công.

• Đề xuất các biện pháp tăng cường hiệu quả sử dụng ngân sách trong các chương trình lớn.

3. Xác nhận tính tuân thủ pháp luật và phòng ngừa sai phạm

Một nhiệm vụ của kiểm toán nhà nước khác là kiểm tra mức độ tuân thủ pháp luật của các đơn vị được kiểm toán. Việc kiểm toán tuân thủ nhằm đảm bảo các đơn vị nhà nước sử dụng ngân sách đúng quy định, không vi phạm pháp luật.

Các nhiệm vụ chính của Kiểm toán Nhà nước trong hoạt động này:

• Kiểm tra việc chấp hành chính sách, chế độ tài chính hiện hành.

• Cảnh báo sớm các nguy cơ, rủi ro dẫn đến sai phạm trong quản lý ngân sách.

• Đưa ra các khuyến nghị giúp đơn vị được kiểm toán hoàn thiện việc tuân thủ pháp luật.

Hoạt động này của KTNN mang lại hiệu quả rõ rệt trong việc phòng ngừa và ngăn chặn các sai phạm nghiêm trọng liên quan đến tài chính nhà nước. Qua đó, Kiểm toán Nhà nước góp phần xây dựng nền tài chính công minh bạch, hiệu quả và bền vững hơn trong năm 2025.

Xem thêm: Kiểm toán báo cáo tài chính

III. Quy trình Kiểm toán Nhà nước Chi tiết (Cập nhật 2025)

1. Giai đoạn Chuẩn bị kiểm toán: Lập kế hoạch và Khảo sát

Quy trình kiểm toán nhà nước năm 2025 bắt đầu với giai đoạn chuẩn bị kỹ lưỡng. KTNN xây dựng kế hoạch kiểm toán tổng thể và kế hoạch chi tiết cho từng cuộc kiểm toán.

Các bước chính trong giai đoạn này:

• Xây dựng kế hoạch kiểm toán nhà nước hằng năm.

• Lập kế hoạch kiểm toán cụ thể, xác định rõ mục tiêu kiểm toán nhà nước.

• Xác định phạm vi kiểm toán và nội dung trọng tâm.

• Lựa chọn các phương pháp kiểm toán phù hợp.

• Chuẩn bị nguồn lực về nhân sự, tài chính, thiết bị cần thiết.

• Thực hiện khảo sát sơ bộ và thu thập thông tin ban đầu tại đơn vị được kiểm toán.

Thông tin từ giai đoạn chuẩn bị giúp KTNN Việt Nam đảm bảo quá trình kiểm toán diễn ra chính xác và hiệu quả.

2. Giai đoạn Thực hiện kiểm toán: Thu thập và Đánh giá bằng chứng

Giai đoạn thực hiện kiểm toán là bước quan trọng để kiểm toán viên thu thập bằng chứng đầy đủ. KTNN Việt Nam tiến hành nhiều hoạt động nghiệp vụ tại đơn vị được kiểm toán.

Các hoạt động cụ thể bao gồm:

• Kiểm tra, phân tích các tài liệu, hồ sơ, chứng từ kế toán.

• Thực hiện phỏng vấn, trao đổi trực tiếp với cán bộ quản lý, nhân viên liên quan.

• Quan sát thực tế quy trình quản lý tài chính và sử dụng tài sản công.

• Tính toán lại các số liệu, chỉ tiêu để đảm bảo tính chính xác.

• Sử dụng các kỹ thuật kiểm toán mới theo quy trình kiểm toán nhà nước mới nhất năm 2025.

Giai đoạn này đảm bảo KTNN có đầy đủ bằng chứng để đưa ra kết luận kiểm toán khách quan, trung thực.

3. Giai đoạn Kết thúc kiểm toán: Lập và Phát hành Báo cáo Kiểm toán

Giai đoạn cuối của quy trình kiểm toán nhà nước là tổng hợp kết quả và lập báo cáo kiểm toán. Đây là bước quyết định hiệu quả của toàn bộ cuộc kiểm toán.

Các bước trong giai đoạn này bao gồm:

• Tổng hợp, phân tích các bằng chứng đã thu thập.

• Lập dự thảo báo cáo kiểm toán nhà nước.

• Lấy ý kiến phản hồi từ đơn vị được kiểm toán.

• Hoàn thiện báo cáo dựa trên ý kiến phản hồi.

• Phát hành chính thức báo cáo kiểm toán và công bố công khai theo quy định pháp luật.

Kết quả báo cáo kiểm toán nhà nước cung cấp thông tin giá trị để Quốc hội và Chính phủ đánh giá, điều chỉnh kịp thời các vấn đề về quản lý tài chính công.

Xem thêm: Kế toán dịch vụ .

IV. Các Loại hình Kiểm toán Nhà nước Chủ yếu và Mục tiêu Cụ thể

1. Kiểm toán tài chính: Đảm bảo tính trung thực của Báo cáo tài chính

Kiểm toán tài chính công là loại hình phổ biến nhất mà Kiểm toán Nhà nước thực hiện. Loại kiểm toán này nhằm xác nhận mức độ chính xác, trung thực và hợp lý của các báo cáo tài chính công.

Các mục tiêu cụ thể bao gồm:

• Xác nhận độ tin cậy và chính xác của báo cáo quyết toán ngân sách nhà nước.

• Kiểm tra tính hợp lý trong việc ghi chép số liệu kế toán của các đơn vị.

• Đảm bảo báo cáo tài chính các Bộ, ngành, địa phương phản ánh đúng tình hình tài chính công.

Đối tượng chủ yếu của kiểm toán tài chính công là:

• Các cơ quan thuộc Chính phủ, Bộ, ngành.

• Các cơ quan, đơn vị quản lý tài chính công tại địa phương.

• Các đơn vị sử dụng trực tiếp ngân sách nhà nước.

2. Kiểm toán tuân thủ: Đánh giá việc chấp hành pháp luật, quy định

Kiểm toán tuân thủ do Kiểm toán Nhà nước tiến hành với mục tiêu đánh giá việc các đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước tuân thủ pháp luật, chế độ và chính sách quản lý tài chính hiện hành.

Các mục tiêu chính của kiểm toán tuân thủ gồm:

• Xác định mức độ tuân thủ luật pháp và các quy định về tài chính, kế toán.

• Phát hiện kịp thời các sai phạm, vi phạm trong quản lý ngân sách.

• Kiến nghị các biện pháp xử lý hoặc điều chỉnh các sai phạm.

Thông qua loại hình kiểm toán này, KTNN Việt Nam đóng góp trực tiếp vào việc phòng chống sai phạm tài chính trong các đơn vị nhà nước.

3. Kiểm toán hiệu quả hoạt động: Đo lường Tính kinh tế, Hiệu lực, Hiệu quả

Kiểm toán hiệu quả hoạt động là hoạt động kiểm toán nhà nước tập trung vào đánh giá hiệu quả sử dụng các nguồn lực tài chính công. KTNN Việt Nam đo lường mức độ kinh tế, hiệu lực và hiệu quả thực hiện của các dự án, chương trình công.

Các mục tiêu cụ thể của kiểm toán hiệu quả hoạt động:

• Đánh giá tính kinh tế của việc sử dụng ngân sách so với mục tiêu đặt ra.

• Đo lường mức độ hiệu quả trong quản lý nguồn lực tài chính nhà nước.

• Phân tích hiệu lực đạt được từ các chính sách, chương trình quan trọng của nhà nước.

Các đối tượng kiểm toán hiệu quả hoạt động thường là:

• Các chương trình mục tiêu quốc gia có quy mô lớn.

• Các dự án đầu tư công quan trọng của Chính phủ.

• Các chính sách tài chính đặc thù cần kiểm toán chuyên sâu.

Xem thêm dịch vụ kế toán nội bộ 

V. Ý nghĩa Thực tiễn và Tác động của Báo cáo Kiểm toán Nhà nước

1. Cung cấp thông tin tin cậy cho Quốc hội, Chính phủ và Công chúng

Báo cáo kiểm toán nhà nước là nguồn thông tin quan trọng giúp Quốc hội thực hiện vai trò giám sát. Chính phủ cũng sử dụng báo cáo này để điều hành ngân sách nhà nước hiệu quả hơn.

Ý nghĩa thực tiễn của kiểm toán nhà nước thể hiện qua:

• Cung cấp dữ liệu minh bạch về tình hình tài chính quốc gia.

• Tăng cường trách nhiệm giải trình của các cơ quan quản lý ngân sách.

• Giúp công chúng hiểu rõ hơn về việc quản lý và sử dụng ngân sách nhà nước.

2. Kiến nghị chấn chỉnh sai phạm, thu hồi ngân sách và hoàn thiện chính sách

Thông qua hoạt động kiểm toán tài chính công, Kiểm toán Nhà nước phát hiện nhiều sai phạm và kiến nghị xử lý hiệu quả. Các kiến nghị này không chỉ giúp thu hồi ngân sách bị thất thoát, mà còn góp phần hoàn thiện hệ thống chính sách quản lý tài chính công.

Các tác động chính của báo cáo kiểm toán nhà nước gồm:

• Phát hiện và kiến nghị xử lý các sai phạm tài chính nghiêm trọng.

• Thu hồi, giảm chi ngân sách không đúng quy định.

• Đề xuất sửa đổi, bổ sung các văn bản, cơ chế quản lý tài chính còn bất cập.

3. Case study: Tác động của một cuộc kiểm toán cụ thể 

Một ví dụ thực tế minh họa rõ nét tác động từ báo cáo kiểm toán nhà nước là cuộc kiểm toán các dự án BOT giao thông. Cuộc kiểm toán này đã chỉ ra hàng loạt vấn đề nghiêm trọng liên quan đến quản lý, đầu tư và sử dụng nguồn lực công.

Kết quả kiểm toán cụ thể cho thấy:

• Phát hiện nhiều dự án có chi phí đầu tư vượt mức dự toán ban đầu.

• Chỉ rõ việc thu phí không minh bạch, gây thất thoát ngân sách.

• Kiến nghị thu hồi ngân sách hàng trăm tỷ đồng từ các dự án BOT vi phạm.

Từ các kiến nghị này, cơ quan quản lý nhà nước đã điều chỉnh các quy định quản lý đầu tư dự án BOT, tăng cường giám sát và kiểm soát nguồn lực đầu tư. Điều này đã giúp cải thiện đáng kể hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước.

Xem chi tiết các dịch vụ kế toán và kiểm toán của IFA tại đây!

VI. Điểm mới và Xu hướng của Kiểm toán Nhà nước Việt Nam năm 2025

1. Áp dụng Tiêu chuẩn Kiểm toán Nhà nước cập nhật (theo chuẩn mực quốc tế)

Kiểm toán Nhà nước Việt Nam năm 2025 chính thức áp dụng hệ thống tiêu chuẩn kiểm toán nhà nước cập nhật theo chuẩn mực quốc tế ISSAI. Việc áp dụng chuẩn mực quốc tế mang lại các lợi ích cụ thể như sau:

• Nâng cao chất lượng và tính minh bạch của các báo cáo kiểm toán nhà nước.

• Giúp KTNN Việt Nam hòa nhập sâu hơn với cộng đồng kiểm toán quốc tế.

• Đảm bảo tính khách quan và độ tin cậy trong hoạt động kiểm toán tài chính công.

Việc cập nhật tiêu chuẩn này giúp nâng cao uy tín và năng lực cạnh tranh của KTNN Việt Nam trên phạm vi quốc tế.

2. Đẩy mạnh ứng dụng Công nghệ thông tin và Dữ liệu lớn (Big Data)

Xu hướng nổi bật tiếp theo trong hoạt động kiểm toán nhà nước là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, đặc biệt là sử dụng dữ liệu lớn (Big Data). Đây là bước tiến quan trọng để tăng cường hiệu quả và độ chính xác trong quy trình kiểm toán nhà nước.

Các ứng dụng cụ thể bao gồm:

• Sử dụng phần mềm kiểm toán chuyên dụng để xử lý nhanh và hiệu quả các số liệu lớn.

• Áp dụng các công cụ phân tích dữ liệu để phát hiện sớm các rủi ro tiềm ẩn trong quản lý ngân sách.

• Kiểm toán hiệu quả hoạt động trong môi trường số hóa hoàn toàn.

Xu hướng này giúp KTNN Việt Nam tiết kiệm nguồn lực, tăng tốc độ xử lý công việc và giảm sai sót trong kiểm toán ngân sách nhà nước.

3. Mở rộng phạm vi và lĩnh vực kiểm toán mới

Trong năm 2025, Kiểm toán Nhà nước Việt Nam tiếp tục mở rộng phạm vi kiểm toán sang các lĩnh vực mới có độ rủi ro cao. Các lĩnh vực trọng tâm mới bao gồm:

• Kiểm toán môi trường nhằm đánh giá tính hiệu quả và tuân thủ trong quản lý môi trường.

• Kiểm toán các chương trình mục tiêu quốc gia mới có quy mô lớn.

• Kiểm toán quản lý nợ công để giám sát việc sử dụng và kiểm soát nợ nhà nước.

• Kiểm toán các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách nhằm tăng cường minh bạch tài chính.

Mở rộng phạm vi kiểm toán giúp KTNN Việt Nam đáp ứng tốt hơn yêu cầu giám sát ngày càng chặt chẽ của Quốc hội và Chính phủ trong quản lý tài chính quốc gia.

VII. Kiểm toán Nhà nước: Công cụ Đắc lực Phòng chống Tham nhũng và Tăng cường Minh bạch

1. Phát hiện và cảnh báo sớm các hành vi tham nhũng, lãng phí

Kiểm toán Nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện sớm các hành vi tham nhũng, lãng phí trong quản lý ngân sách nhà nước. Thông qua các hoạt động nghiệp vụ, KTNN có thể:

• Phát hiện các dấu hiệu bất thường trong việc sử dụng tài chính công.

• Cảnh báo kịp thời về nguy cơ xảy ra tham nhũng, lãng phí ngân sách.

• Răn đe, phòng ngừa hiệu quả các hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến tài chính nhà nước.

Kiểm toán nhà nước trở thành công cụ hữu hiệu, không chỉ phát hiện mà còn phòng ngừa các sai phạm nghiêm trọng trong lĩnh vực tài chính công.

2. Chuyển giao hồ sơ vụ việc có dấu hiệu tội phạm sang cơ quan điều tra

Khi phát hiện các dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự, Kiểm toán Nhà nước có trách nhiệm chuyển giao hồ sơ cho các cơ quan điều tra để xử lý. Quy trình này gồm các bước cụ thể như sau:

• Thu thập đầy đủ bằng chứng liên quan đến vụ việc vi phạm.

• Lập hồ sơ chi tiết về các dấu hiệu sai phạm.

• Chuyển giao toàn bộ hồ sơ cho cơ quan bảo vệ pháp luật theo đúng quy định.

• Phối hợp chặt chẽ với cơ quan điều tra trong quá trình xử lý vụ việc.

Sự phối hợp giữa KTNN và các cơ quan điều tra giúp nâng cao hiệu quả phòng chống tham nhũng, đảm bảo tính minh bạch trong quản lý ngân sách nhà nước.

3. Đóng góp vào việc Xây dựng Chính phủ điện tử và Minh bạch hóa dữ liệu tài chính

Kiểm toán Nhà nước góp phần quan trọng trong việc xây dựng Chính phủ điện tử và tăng cường minh bạch hóa dữ liệu tài chính quốc gia. Vai trò này của KTNN bao gồm:

• Thúc đẩy các đơn vị nhà nước chuẩn hóa dữ liệu và báo cáo tài chính điện tử.

• Sử dụng kết quả kiểm toán để giúp các cơ quan liên quan làm sạch, chuẩn xác dữ liệu.

• Tăng cường khả năng tiếp cận thông tin minh bạch cho người dân và các cơ quan quản lý.

Việc minh bạch hóa dữ liệu tài chính nhờ KTNN góp phần xây dựng hệ thống tài chính công minh bạch, hiện đại hơn trong năm 2025.

Liên hệ ngay với chúng tôi để được tư vấn chi tiết về dịch vụ kế toán trọn gói và nhận báo giá tốt nhất!

 Xem chi tiết: Kiểm toán báo cáo tài chính

Thông tin liên hệ

Nếu bạn có nhu cầu tìm hiểu thêm về dịch vụ kiểm toán báo cáo tài chính, vui lòng liên hệ với chúng tôi qua:

• Trụ sở tại TP. Hồ Chí Minh:
  Tầng 2, Tòa nhà Minh Khang, 120A Trần Kế Xương, P.7, Quận Phú Nhuận.
  Hotline: 0909.294.209 – (028) 3622 2162
  Email: info@ifa.com.vn

• Văn phòng tại Hà Nội:
  Tầng 3, số 46, ngõ 168, Nguyễn Xiển, P. Hạ Đình, Quận Thanh Xuân.
  Hotline: 0909.294.209 – (024) 3209 9066
  Email: hanoi@ifa.com.vn

Website chính thức: ifa.com.vn

Chúng tôi cam kết mang đến dịch vụ kiểm toán chuyên nghiệp và đáng tin cậy, giúp doanh nghiệp của bạn tự tin hơn trong mọi hoạt động tài chính và đối mặt với mọi thách thức của thị trường. Hãy để chúng tôi đồng hành cùng sự phát triển bền vững của bạn!