Lộ trình áp dụng Chuẩn mực Kế toán Quốc tế (IFRS) tại Việt Nam và những vấn đề cần lưu ý

Lộ trình áp dụng IFRS tại Việt Nam đang thu hút sự chú ý khi đất nước hướng tới minh bạch và hội nhập tài chính quốc tế. Quá trình chuyển đổi từ VAS sang IFRS đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Hãy cùng IFA khám phá chi tiết lộ trình này cùng những bước chuẩn bị cần thiết trong bài viết dưới đây!

Lộ trình áp dụng IFRS tại Việt Nam

Thuộc “Đề án áp dụng Chuẩn mực Báo cáo tài chính quốc tế (IFRS) tại Việt Nam” do Bộ Tài chính soạn thảo và trình Thủ tướng phê duyệt căn cứ theo Chiến lược kế toán – kiểm toán đến năm 2020, tầm nhìn 2030 tại Quyết định số 480/QĐ-TTg ngày 18/03/2013 của Thủ tướng Chính phủ.

Lộ trình áp dụng này gồm 3 giai đoạn:

• Giai đoạn chuẩn bị: từ năm 2019 đến hết năm 2021
• Giai đoạn áp dụng tự nguyện: từ năm 2022 đến hết năm 2025
• Giai đoạn bắt buộc áp dụng: từ sau năm 2025

Những lưu ý cho Doanh nghiệp khi lên kế hoạch áp dụng Chuẩn mực Kế toán Quốc tế (IFRS)

Cân nhắc về lợi ích, chi phí và những thay đổi khi áp dụng Chuẩn mực Kế toán Quốc tế (IFRS)

Lợi ích khi áp dụng Chuẩn mực Kế toán Quốc tế (IFRS):

• Nâng cao chất lượng báo cáo tài chính (BCTC): Việc áp dụng IFRS giúp BCTC của doanh nghiệp đạt được mức độ đầy đủ và phù hợp cao hơn, so với các chuẩn mực hiện tại. Điều này không chỉ nâng cao uy tín doanh nghiệp trên thị trường mà còn cải thiện hiệu quả quản trị và kinh doanh.

• Thuận lợi trong giao dịch quốc tế: Áp dụng IFRS giúp doanh nghiệp dễ dàng hơn trong các giao dịch với đối tác nước ngoài, nhờ thông tin trên BCTC trở nên dễ hiểu hơn đối với các đối tác quốc tế.

• Tiết kiệm chi phí cho doanh nghiệp FDI: Các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam sẽ giảm được chi phí khi chuyển đổi BCTC từ VAS sang IFRS để hợp nhất với công ty mẹ ở nước ngoài.

>>> Xem thêm:  tư vấn rà soát tuân thủ quy định thuế 

Tuy nhiên, trước khi quyết định lộ trình áp dụng IFRS tại Việt Nam, doanh nghiệp cần cân nhắc:

a. Vấn đề chi phí và lợi ích:

Việc chuyển đổi và triển khai bộ máy kế toán cùng lập báo cáo tài chính (BCTC) theo IFRS đòi hỏi doanh nghiệp phải đầu tư đáng kể về chi phí, thời gian và công sức. Các yếu tố cần được nâng cấp hoặc điều chỉnh bao gồm: trình độ chuyên môn của nhân sự, hệ thống thông tin kế toán, chính sách kế toán, cơ sở dữ liệu, quy trình chuyển đổi dữ liệu và hợp đồng kinh tế với đối tác.

Mức độ đầu tư này sẽ phụ thuộc vào khả năng hiện tại của doanh nghiệp. Nếu doanh nghiệp chưa đáp ứng được các yêu cầu tối thiểu, chi phí sẽ tăng cao hơn. Do đó, cần phải ước tính kỹ lưỡng các chi phí và so sánh với lợi ích tiềm năng trước khi ra quyết định.

b. Các thay đổi quan trọng:

- Chênh lệch trong cơ sở tính thuế: Việc áp dụng IFRS có thể dẫn đến sự khác biệt giữa số liệu kế toán và cơ sở tính thuế của cơ quan thuế do một số giao dịch được phản ánh bằng các phương pháp khác nhau, không phải phương pháp giá gốc. Điều này sẽ tạo ra thách thức trong việc duy trì song song hệ thống kế toán theo IFRS và sổ sách phụ để theo dõi cơ sở tính thuế cũng như các khoản thuế hoãn lại do chênh lệch giữa thuế và kế toán.

- Điều chỉnh điều khoản trong hợp đồng kinh tế: Một số điều khoản trong các hợp đồng kinh tế có thể cần thay đổi để phù hợp với IFRS. Do đó, bộ phận kế toán cần phối hợp chặt chẽ với bộ phận pháp chế để nắm rõ các quy định về quyền và nghĩa vụ pháp lý theo IFRS, từ đó xác định chính xác các quyền và nghĩa vụ tài chính phát sinh, làm cơ sở cho việc hạch toán.

- Tuân thủ yêu cầu cung cấp thông tin chi tiết: IFRS yêu cầu phản ánh và thuyết minh nhiều thông tin hơn so với Chuẩn mực Kế toán Việt Nam. Do đó, bộ phận kế toán cần hợp tác với các bộ phận khác để thu thập đầy đủ thông tin cần thiết. Ví dụ, IFRS 15 – Doanh thu từ hợp đồng với khách hàng yêu cầu một mô hình ghi nhận doanh thu toàn diện, đòi hỏi sự phối hợp giữa phòng kế toán và các phòng ban như kinh doanh, giao nhận, và bảo trì để đảm bảo thông tin được thu thập và hạch toán chính xác, cũng như thực hiện các điều chỉnh trong hợp đồng nếu cần thiết.

- Phúc lợi cho người lao động (IAS 19): Chuẩn mực này yêu cầu doanh nghiệp phải phản ánh đầy đủ các nghĩa vụ phát sinh đối với người lao động. Điều này đòi hỏi sự hiểu biết sâu rộng về các chính sách phúc lợi và sự phối hợp với phòng nhân sự để thu thập thông tin phục vụ cho việc hạch toán kế toán.

>>> Xem thêm: Kiểm toán báo cáo tài chính

Xác định kỳ báo cáo đầu tiên theo Chuẩn mực Kế toán Quốc tế (IFRS) và xây dựng lộ trình công bố thông tin

Sau khi quyết định áp dụng Chuẩn mực Kế toán Quốc tế (IFRS), bước tiếp theo doanh nghiệp cần thực hiện là xác định năm đầu tiên áp dụng IFRS. Việc này rất quan trọng vì nó liên quan đến yêu cầu công bố thông tin cho các năm trước đó (Xem thêm IFRS 1).

Ví dụ: Nếu doanh nghiệp xác định năm 2026 là kỳ báo cáo đầu tiên theo IFRS, lộ trình công bố thông tin có thể như sau:

- Năm 2023: Trình bày trên báo cáo tài chính (BCTC) dự kiến các ảnh hưởng của quá trình chuyển đổi sang IFRS.

- Năm 2024: Trình bày trên BCTC dự kiến và đánh giá mức độ ảnh hưởng của quá trình chuyển đổi sang IFRS.

- Năm 2025:

• Trình bày số liệu đầu kỳ của Bảng Cân đối Kế toán tại ngày chuyển đổi (01/01/2025*).
• Trình bày dữ liệu so sánh cho toàn bộ năm tài chính 2025.
• Trình bày các “Thuyết minh BCTC” cho năm tài chính thực hiện chuyển đổi, tuân thủ yêu cầu của IFRS 1 – Lần đầu áp dụng IFRS.

- Năm 2026:

Kỳ báo cáo đầu tiên theo Chuẩn mực Kế toán Quốc tế (IFRS).

Chuẩn bị cho việc áp dụng Chuẩn mực Kế toán Quốc tế (IFRS)

Nếu doanh nghiệp quyết định áp dụng Chuẩn mực Kế toán Quốc tế (IFRS), việc chuẩn bị kỹ lưỡng là cần thiết để đảm bảo quá trình chuyển đổi diễn ra suôn sẻ và hiệu quả.

Bước đầu tiên, doanh nghiệp cần:

1. Rà soát và xác định các khoảng cách (gap) giữa Chuẩn mực Kế toán Việt Nam và Chuẩn mực Kế toán Quốc tế (IFRS):

Mỗi doanh nghiệp sẽ có các khoảng cách khác nhau giữa Chuẩn mực Kế toán Việt Nam và Chuẩn mực Kế toán Quốc tế (IFRS) tùy thuộc vào quy mô hoạt động, ngành nghề kinh doanh, và giai đoạn phát triển. Việc nhận diện các khác biệt này là bước quan trọng để xây dựng kế hoạch chuẩn bị phù hợp và hiệu quả nhất, tránh đầu tư dàn trải. Cần có sự so sánh chi tiết để xác định các khoản cần đầu tư về chi phí, thời gian, nhân lực, và vật lực nhằm đảm bảo hiệu quả áp dụng IFRS.

2. Xây dựng quy trình chuyển đổi dữ liệu:

Doanh nghiệp cần xây dựng quy trình chuyển đổi dữ liệu từ Chuẩn mực Kế toán Việt Nam sang Chuẩn mực Kế toán Quốc tế (IFRS), tuân thủ theo hướng dẫn của Chuẩn mực IFRS 1 – Lần đầu áp dụng IFRS. Đây là một quy trình phức tạp và cần sự chuẩn bị kỹ lưỡng, bao gồm việc thuê chuyên gia tư vấn để đảm bảo quá trình chuyển đổi được thực hiện đúng và hiệu quả ngay từ bước đầu tiên.

3. Cải thiện hiểu biết về Chuẩn mực Kế toán Quốc tế (IFRS):

Đào tạo nhân sự liên quan, không chỉ giới hạn ở bộ phận kế toán mà còn bao gồm Ban giám đốc và các cán bộ quản lý chủ chốt, là bước cần thiết. Điều này giúp đảm bảo sự phối hợp hiệu quả trong việc cung cấp và giải trình các thông tin liên quan khi được yêu cầu. Doanh nghiệp có thể tổ chức các khóa học về IFRS để nâng cao hiểu biết và năng lực thực hiện của đội ngũ nhân sự.

4. Tổ chức và nâng cấp hệ thống thông tin kế toán:

Việc lập BCTC theo IFRS đòi hỏi nhiều thay đổi trong ghi nhận, đo lường giá trị, trình bày, và công bố thông tin. Doanh nghiệp cần rà soát và điều chỉnh hệ thống thông tin kế toán để đáp ứng các yêu cầu mới của IFRS, bao gồm:

• Xây dựng hệ thống tài khoản và quy trình lập BCTC mới.
• Sắp xếp lại quy trình xử lý và tập hợp dữ liệu từ các bộ phận liên quan.
• Tổ chức lại bộ máy nhân sự kế toán-tài chính.
• Nâng cấp phần mềm kế toán và quản trị doanh nghiệp (ERP).
• Cập nhật cơ sở dữ liệu để đo lường và xác định giá trị các khoản mục trên BCTC theo IFRS.

Những thay đổi này cần được thực hiện một cách có trình tự ưu tiên và vừa đủ để tránh lãng phí nguồn lực. Doanh nghiệp nên có sự hỗ trợ từ các chuyên gia IFRS để đảm bảo tính hiệu quả và phù hợp.

>>> Xem thêm: Dịch vụ soát xét, hoàn thiện sổ sách kế toán 

5. Điều chỉnh các điều khoản trong hợp đồng kinh tế:

IFRS yêu cầu khắt khe trong việc xác định trách nhiệm chuyển giao hàng hóa hay hoàn thành dịch vụ. Do đó, doanh nghiệp cần rà soát và điều chỉnh các hợp đồng kinh tế với nhà cung cấp và khách hàng để phù hợp với các chuẩn mực IFRS. Việc này nên được thực hiện với sự tư vấn của chuyên gia IFRS và luật sư để đảm bảo tính chính xác và hợp pháp ngay từ đầu.

6. Dự trù trước các ảnh hưởng tiêu cực:

Doanh nghiệp cần lường trước các tác động tiêu cực đến các chỉ số tài chính khi chuyển đổi BCTC sang IFRS, chẳng hạn như suy giảm giá trị tài sản, thay đổi chỉ số thanh toán, hoặc doanh thu suy giảm. Việc này giúp doanh nghiệp có kế hoạch phản ứng phù hợp và kịp thời, đảm bảo ổn định hoạt động kinh doanh trong quá trình chuyển đổi

Lời kết

Lộ trình áp dụng IFRS tại Việt Nam giúp doanh nghiệp chuyển đổi từ Chuẩn mực Kế toán Việt Nam sang khuôn khổ báo cáo tài chính toàn cầu. Quá trình này đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng nhưng mang lại lợi ích lâu dài như tăng cường minh bạch, khả năng so sánh. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào cần hỗ trợ, hãy liên hệ ngay với  công ty Kiểm toán Tư vấn IFA.